Анастасія МАРШАЛАК: «Вучыш іншых – вучышся сам»

«У Смаргоні пусціла свае карані»

- Існуе вядомы выраз: «Усе мы родам з дзяцінства». Тлумачыць яго можна па-рознаму. Адно з тлумачэнняў, на мой погляд, – тое, што нашы прафесійныя планы зараджаюцца менавіта ў раннім узросце. Анастасія Яўгеньеўна, у дзяцінстве Вы марылі стаць выхавальніцай дзіцячага сада?

–  Не, не марыла. Не памятаю, каб і ў дзіцячы сад ці школу мы калі гулялі. Усе летнія канікулы я з сястрой  праводзілі ў бабулі ў вёсцы Моцевічы, што на Лідчыне. Маімі «падапечнымі» былі куры, свінні і карова. Іх я «выхоўвала». Карову навучылася даіць гадоў у сем, а пасвіць пачала яшчэ раней.

Побач з вёскай Моцевічы працякае Нёман. На адным беразе жылі людзі, а кароў пасвілі на другім. Каля самой вёскі пашы не было. Увесну вяскоўцы пераганялі на той бок ракі ўвесь статак (там нават былі пабудаваны хлявы для жывёлы) і вярталі ў двары яго только восенню. Тройчы ў дзень на лодках людзі плавалі на супрацьлеглы бок Нёмана, каб падаіць кароў. Упраўляцца з лодкай я таксама навучылася рана.

- Між іншым, так добра ведаючы нораў жывёлы, Вы не абралі прафесію ветэрынара ці заатэхніка…

- У школе я вельмі любіла ўрокі англійскай мовы: настаўніца была цудоўная, а ў мяне – здольнасці да вывучэння моў. У Лідскае педвучылішча пайшла, таму што, акрамя дыплома выхавальніка, мела магчымасць атрымаць дадатковую спецыяльнасць – кіраўніка гуртка па англійскай мове для дашкольнікаў.

–  Наколькі я ведаю, Вы – не мясцовая. На Смаргоншчыну трапілі па размеркаванні?

–  Так. Родам я з невялікага горада Бярозаўкі Лідскага раёна. А на Смаргоншчыну сапраўды прыехала па размеркаванні, у 2006 годзе. Прызнацца, не разглядала гэты рэгіён для пастаяннага месцажыхарства. Але жыццё склалася так, што менавіта ў Смаргоні пусціла карані, пра што ніколькі не шкадую.

У санаторным дзіцячым садзе працую сёмы год і на палову стаўкі – у Крэўскім, дзе пачынала сваю дзейнасць. Вельмі прыкіпела душой да крэўскіх дзетак, не магу з імі развітацца.

–  У Крэве Вы знайшлі і сваю другую палавінку.

–  Сапраўды. Калі мы пазнаёміліся, Дзяніс вучыўся ў БДПУ імя Максіма Танка на кіраўніка фізічнага выхавання ў дашкольных установах. Але педагогам ён не працаваў, бо адразу пасля заканчэння гэтага ВНУ паступіў у акадэмію Міністэрства ўнутраных спраў. Працуе ўчастковым інспектарам у Крэўскім сельсавеце. І ў мяне работа няпростая, і ў мужа, таму стараемся адно аднаго разумець, падтрымліваць, даваць магчымасці прафесійна развівацца.

«Казкі дапамаглі знайсці агульную мову з бацькамі»

–  Вас ведаюць як актыўнага, ініцыятыўнага педагога-наватара. Сваімі ведамі, вопытам і напрацоўкамі Вы шчодра дзеліцеся з выхавацелямі дзіцячых садоў не толькі Беларусі, але і дзяржаў СНД. Раскажыце пра новыя формы работы з дзецьмі і бацькамі, якія Вы выкарыстоўваеце.

–  Напэўна, усё пачалося з тэатральнай пастаноўкі, якую мы стварылі сваімі сіламі, калі я яшчэ не працавала ў Смаргоні. У вершавай форме напісала казку «Без сумеснай ахвоты не будзе работы» па матывах «Рэпкі». Сама выступіла ў ролі Бабкі, свёкар быў Дзедкам, дзеці – астатнімі героямі. Бацькі актыўна дапамагалі рабіць касцюмы. Водгукі пасля прадстаўлення былі цудоўнымі. Мяне гэта падштурхнула да напісання новых п’ес-казак, цяпер іх ужо больш за 30. 

Менавіта  стварэнне сумесных спектакляў мяне моцна зблізіла з дзецьмі і бацькамі. Калі мамы і таты ўбачылі сваё дзіця на сцэне, як яно цудоўна грае ролю, чытае вершы, як увогуле развіваецца, то і бацькі сталі актыўней на розныя просьбы выхавацеля адгукацца. Памятаю, у Крэве, перад аб’ездам камісіі, якая ажыццяўляла прыёмку школ перад навучальным годам, мы разам з бацькамі да дзесяці вечара ўсталёўвалі новае спартыўнае абсталяванне, альтанку і хатку на тэрыторыі садка.

Казкі дапамаглі знайсці агульную мову і са смаргонскімі бацькамі. Цяпер мы ўжо ладзім спектаклі, у якіх удзельнічаюць не толькі дзеці, але і мамы, і таты.

А яшчэ я ўвяла ў практыку, акрамя абавязковых ранішнікаў, праводзіць з дзецьмі і бацькамі вечарынкі – тэматычныя касцюміраваныя конкурсна-гульнёвыя праграмы. «Пірацкая вечарынка»,  «Лімонная», «Капялюшная»… Пасля цяжкага працоўнага дня ці тыдня ёсць магчымасць расслабіцца, адпачыць разам. І гэта форма работы таксама вельмі згуртоўвае.

– Наколькі я ведаю, Вашы п’есы-казкі друкуюцца ў часопісах… Іх ставяць у іншых дзіцячых установах.

–   Мне прыемна, што вось і сёлета дзіцячы часопіс «Буся» надрукаваў дзве мае п’есы-казкі. Буду рада, калі хто з калег вырашыць стварыць сваю пастаноўку.

–  На беларускай мове пішаце?

–  І на беларускай, і на рускай. Я ўвесь час працую ў беларускамоўнай групе, таму імкнуся да таго, каб дзеці больш гаварылі на роднай мове.

Праўда, нядаўна паслала на конкурс, які ладзіць часопіс «Пралеска», свае п’есы-казкі  на рускай мове, яны напісаны ў вершаванай форме па матывах твораў Уладзіміра Суцеева. Мне падабаецца браць нейкі вядомы дзіцячы твор і напаўняць яго новым зместам. А тое, што пішу вершамі, – гэта не выпадкова. Вершы заўсёды вучыць лягчэй, чым прозу.

– Безумоўна. Тое, што Вы робіце, уражвае. Бо разумею, што ўсё вышэй згаданае не дае Вам магчымасці ад нечага адмовіцца ў навучальным працэсе. Існуюць праграмы, па якіх праводзіцца дашкольнае навучанне, пішуцца планы абавязковых заняткаў.

–  Так,  усё гэта таксама даводзіцца рабіць. Да таго ж шмат іншай дакументацыі трэба весці, але калі справа падабаецца, то на ўсё знойдуцца і сілы, і жаданне.

 

Не заседзецца на месцы

–  Хачу пагаварыць яшчэ пра адзін кірунак Вашай дзейнасці – удзел у конкурсах і навукова-практычных  канферэнцыях, у тым ліку рэспубліканскага і міжнароднага узроўняў. Я пагартала Ваша багатае партфоліа. Сярод узнагарод знайшла два дыпломы прызёра міжнароднага конкурсу прафесійнага майстэрства спецыялістаў дашкольных адукацыйных арганізацый дзяржаў СНД «Майстэрста без межаў». Конкурс ладзіць інфармацыйна-адукацыйны цэнтр «Паўночная сталіца», які працуе ў Санкт-Пецярбургу. Ёсць некалькі сертыфікатаў Міжнароднага інстытута навукі і інавацый, Акадэміі паслядыпломнай адукацыі, Гродзенскага абласнога інстытута развіцця адукацыі… Вы таксама лаўрэат І ступені ў намінацыі «Выхавальнік дашкольнай адукацыі» абласнога этапу рэспубліканскага конкурсу прафесійнага майстэрства педагагічных работнікаў «Настаўнік года Рэспублікі Беларусь».

–  Удзелы у конкурсах і канферэнцыях не даюць магчымасці засядзецца на месцы і ў прамым, і ў пераносным сэнсе. Па-першае, ты сам рыхтуешся да ўдзелу, нешта новае ўвесь час шукаеш, чытаеш, апрабоўваеш, а потым ідзеш і расказваеш на вялікую аўдыторыю. Па-другое, у іншых вучышся.

Дарэчы, літаральна праз два тыдні планую паездку ў Ерэван, на VIII з’езд настаўнікаў дзяржаў СНД. Ад Беларусі едуць 20 чалавек, я адна – прадстаўніца ад Гродзенскай вобласці. Запланавана маё выступленне, буду дзяліцца сваім вопытам работы. 

–  Пасля Лідскага педвучылішча Вы яшчэ скончылі ВНУ?

–  Так, Гродзенскі ўніверсітэт імя Янкі Купалы і магістратуру БДПУ імя Максіма Танка. Пагрузіўшыся з галавой у прафесію, я яе палюбіла. Сёння дакладна ведаю, што ніякая іншая праца не дасць мне такога эмацыйнага і душэўнага задавальнення. Калі я зразумела, што быць выхавацелем – гэта маё пакліканне, то вырашыла, што трэба вучыцца далей. Што і раблю. Практычна кожны дзень. Бо выйшаўшы за вароты дзіцячага сада, работа ў выхавальніка не завяршаецца, мы рыхтуемся да заняткаў, займаемся самаразвіццём.

Мяняецца час, падыходы да работы. Я імкнуся таксама мяняцца. Каб быць цікавай, сучаснай для дзяцей, увесь час нешта прыдумляю. Хачу, напрыклад, стварыць аўтарскую камп’ютарную развіваючую гульню…  Разумею, што над гэтым трэба шмат папрацаваць.

–  Кажуць, калі чалавек вучыць іншых, то і вучыцца сам.

–  У нашай прафесіі без гэтага – ніяк!

–  А выхаванцы чаму Вас вучаць?

–  Шчырасці, не баяцца зрабіць памылку, гаварыць праўду, з лёгкасцю пачынаць новую справу.

–  Назавіце галоўныя рысы добрага выхавальніка.

– Уменне быць на адной хвалі з дзецьмі, спагада, уменне разумець маленькага чалавека, бачыць у ім асобу. Добры выхавальнік не павінен узвышацца над выхаванцам. А ў рабоце з бацькамі важна ўмець любую канфліктную сітуацыю перавесці ў гумарыстычную.

–  У Вас двое дзяцей – дачка і сын. Якім жыццёвым прамудрасцям іх вучыце?

–  Мая бабуля па татавай лініі была педагогам, мела званне «заслужаны настаўнік БССР». Мудрая і справядлівая жанчына. Не раз гаварыла мне: «Насця, у любой сітуацыі заставайся чалавекам, каб ты магла заўсёды смела глядзець людзям у вочы». Тое ж самае гавару сваім дзецям. Увогуле, у нас веруючая сям’я, стараемся жыць згодна з Божымі запаведзямі.

–  Што, на Ваш погляд, шчасце?

–  Калі ўсе здаровыя, калі цябе чакаюць дома любімыя людзі. Улічваючы той факт, што мы вялікую частку жыцця праводзім на рабоце, то важна знайсці сябе ў прафесіі. Калі ты паспяховы на рабоце, то гэта пераносіцца і на сям’ю.

Галіна АНТОНАВА

Фота з архіва Анастасіі МАРШАЛАК

Статьи по теме: